انتخاب رشته | انتخاب شغل | تغییر شغل | ازدواج | توسعه و ارتقای فردی

تست های معتبر زیر برای سنجش هوش و شخصیت مورد استفاده قرار می گیرند.

فرآیند اجرای تست، مشاوره و ارائه خدمات ارتقا و توسعه فردی

سنجش هوش و استفاده از ابزارهای روانسنجی

شاید با نگاهی سطحی بتوان استفاده از آزمون‌های هوش و مطرح کردن توانمندی انسان‌ها در پرتو اصطلاح هوش را محدود به قرن بیستم و تلاش‌های افرادی همانند گالتون و بینه فرض کرد، ولی حقیقت امر این‌گونه نیست و می‌توان ریشه سنجش هوش را از دویست و پنجاه سال قبل از میلاد مسیح مشاهده کرد، زمانی‌که امپراتور چین در سرلوحه فعالیت‌های مدبرانه‌اش، ارزیابی از مسئولان مملکتی و گزینش چندوجهی در انتخاب آنان را در نظر می‌گرفت. با نگاهی عمیق‌تر می‌توان سنجش هوش را به بانیان معبد کونگ‌فوتوآ (KongFuToa) منسوب کرد؛ معبدی باستانی که بطور بنیادی امپراتور چین را راهنمایی می‌کرد و اهمیت سنجش هوش را در گزینش نخبگان، به‌عنوان سردمداران حکومت، مطرح می‌ساخت.

هرچند که بصورت سنتی می‌توان ظهور آزمون‌های هوش را محدود به قرن بیستم و تلاش‌های چشمگیر بینه و همکار گرانقدرش، سیمون، در کشور فرانسه، با نظارت آموزش و پرورش استثنایی، منسوب ساخت، ولی باید سهم فیلسوفان باستان همانند افلاطون، که بر تفاوت‌های فردی تاکید کرده و رهبران بانفوذ همانند خاندان تی‌آنگ (Tee ang) به‌عنوان امپراتوری چین و دیدگاه معبد کونگ فو توآ که به توسعه مبانی نظری ماهیت هوش و جایگاه آن در توانمندی جسمانی و روانی تاکید داشتند، مدنظر قرار داد.

با تاکید بر اینکه در دوران باستان، به‌صورت واضح به اصول و فنون روان‌سنجی در اندازه‌گیری هوش توجه نشده است، ولی مباحث شناخت‌شناسی (Epistemology) در حیطه دانش به‌صورت کل‌نگر و شناخت‌شناسی در حیطه هوش به‌صورت جزءنگر باعث شد تا مبنای نظری هوش و اهمیت آن در اذهان نمایان‌تر شود؛ به‌عبارتی دیگر، در دوران باستان به سه موج متفاوت تحت عنوان عقاید فیلسوفان باستان، به‌خصوص افلاطون، رهنمودهای معبد توآ و اقدامات امپراتوران چین توجه می‌شده است.

قابل ذکر است که در کشورهای اروپایی و آمریکایی، استفاده از ابزار سنجش هوش از سالیان بسیار دور رواج داشته است. نسخه اول تست هوش استانفورد بینه در سال 1905 وارد بازار شد و از همان زمان (اوایل قرن بیستم) سنجش هوش و استعداد جهت گمارش افراد در سمت‌های مختلف شغلی، کشف استعداد در سنین کودکی، انتخاب رشته تحصیلی و … به رسمیت شناخته شد. افراد کشورهای اروپایی و آمریکایی به مرور این را بصورت قانونی همگانی و کاربردی در آوردند که همگی پیش از ورود به مدرسه مورد سنجش کامل توسط ابزارهای معتبر قرار گیرند تا هیچ استعدادی ناشکوفا باقی نماند.

 

سیر تکوینی نسخه پنجم مقیاس‌های هوشی استانفورد-بینه

نسخه پنجم هوش آزمای تهران- استانفورد- بینه

طراحان اصلی  و اولیه این آزمون بینه و سیمون بودند که پس از گذر سال های بسیار و تغییراتی که در این آزمون ایجاد شد (همانطور که در سیر تکوینی قابل مشاهده است)، با اقدامات و بازنگری های دقیق، نسخه پنجم مقیاس‌های هوشی استانفورد بینه در سال ۲۰۰۳ طراحی شد و به همگان معرفی گردید. نسخه نوین هوش آزمای تهران – استانفورد- بینه توسط افروز و کامکاری در سال ۱۳۸۷، در ایران استانداردسازی شد.  این آزمون در ایران در نمونه وسیعی نرم و هنجاریابی شده است و از اعتبار کافی برخوردار است. این آزمون به شناسایی دقیق عملکرد آزمودنی در  ۱۰ خرده‌مقیاس با تأکید بر دو حیطه کلامی و غیر کلامی می‌پردازد و یک نیمرخ هوشی (دارای 8 هوشبهر) در اختیار ما قرار می‌دهد. با استفاده از این نیمرخ هوشی، اطلاعات فراوانی پیرامون عملکرد شناختی آزمودنی در عوامل سازنده هوش در اختیار آزمودنی و آزمونگر قرار می‌گیرد. از مزیت‌های این ابزار سنجش هوش می‌توان به این عامل اشاره نمود که این ابزار با استفاده از رویکرد سلسله‌مراتبی به سنجش هوشبهرهای مختلف در افراد می‌پردازد و لایه‌های مختلف هوشی را به‌صورت مجزا و در ترکیب با یکدیگر مورد سنجش و بررسی قرار می‌دهد. با تاکید بر هوشبهرهای بدست‌آمده در زمینه‌های گوناگون می‌توان در زمینه های حرفه‌آموزی، شغلی، تحصیلی و گمارش سازمانی و صنعتی، راهکارها و ایده‌های زیادی را به افراد داد. می‌توان از نیمرخ هوشی بدست‌آمده، در راستای شناسایی نقاط قوت و ضعف یک فرد استفاده به عمل آورد و رهنمودهای چندجانبه‌ای، جهت شناسایی توانمندی‌های شناختی از یک سو و رفع ضعف‌های شناختی از سوی دیگر ارائه نمود. یکی از مزایای مهم این آزمون در برگرفتن دامنه سنی افراد از 2 تا 99 سال و محاسبه هوشبهر با استفاده از جداول تبدیل نمرات کاملا اختصاصی برای سنین مختلف است. همچنین علاوه بر هوشبهرهای ذکر شده، این مقیاس، معادل‌هایی برای سنجش سن عقلی افراد نیز در اختیار قرار می‌دهد که بسیار کاربردی و دقیق می‌باشند.

با نگاهی نقادانه به این ابزار می‌توان عنوان نمود که آزمونگر در حین فرآیند سنجش، به مشاهده و بررسی رفتار آزمودنی نیز می‌پردازد. فرآیند اجرای تست بین 90 تا 120 دقیقه به طول می‌انجامد که رفتارهای گوناگون آزمودنی در این مدت قابل مشاهده است. لذا در قیاس با ابزارهای آنلاین سنجش و هوش و استعداد، این ابزار از روایی بالاتری برخوردار است، چرا که در حین فرآیند سنجش، اطلاعات بالینی زیادی از جمله بررسی کارکردهای اجرایی هر فرد (توانایی حل مسئله، برنامه‌ریزی، سازماندهی، بازداری و …) را نیز از آزمودنی در اختیار آزمودنگر قرار می‌دهد. با تاکید بر اطلاعات بدست آمده، آزمونگر بسیار راحت‌تر می‌تواند به تحلیل تست و بررسی فرد بپردازد.

هوشبهرهای قابل محاسبه از این ابزار در ادامه نام برده شده و به توضیحات مختصری در مورد آنها اشاره شده است.

     هوشبهر کل،

     هوشبهر کلامی،

     هوشبهر غیر کلامی،

     هوشبهر استدلال سیال،

     هوشبهر دانش،

     هوشبهر استدلال کمی،

     هوشبهر پردازش دیداری و فضایی،

     هوشبهر حافظه فعال.

 

حیطه غیر کلامی (Nonverbal Intelligence)

در این حیطه، مهارت‌های فکری و عملکردی فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد. قدرت تحلیل فرد، استفاده از نیروی تفکر جهت حل مسائل، استفاده از مهارت‌های حرکتی جهت ساخت و ساز و … مورد سنجش واقع می‌شوند. معمولاً اینها مهارت‌هایی هستند که به‌صورت ارثی در فرد موجود می‌باشند و نمود بیرونی آنها در طی دوران رشد قابل مشاهده است.

حیطه کلامی (Verbal Intelligence)

در این حیطه، آزمودنی با تاکید بر مهارت‌های کلامی به برخی از سوالات پاسخ می‌دهد و تاکید آزمونگر بر سنجش مهارت صحبت کردن، برقراری ارتباط، بیان مطالب و … است. معمولاً این مهارت‌ها تحت تاثیر آموزش‌های محیطی قرار دارند و به‌صورت اکتسابی در محیط و در حین دوران رشد بدست می‌آیند و به مرور زمان تکمیل‌تر شده و پیشرفت می‌کنند.

استدلال سیال (Fluid Reasoning)

استدلال سیال به‌عنوان هوش ارثی تلقی می‌شود و یکی از اصلی‌ترین عوامل سازنده هوش است. با تاکید بر این هوش، می‌توان به میزان تفکر منطقی فرد، حل مسئله، سازماندهی، کشف روابط علی، قدرت تحلیل بالا، بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌ها، استدلال قیاسی، استدلال استقرایی و … پی برد. با تاکید بر این هوش می‌توان استعداد فرد در برخی رشته‌های تحصیلی، شغلی، ورزشی و هنری را مشخص نمود. به طور کلی افراد با نمرات بالا در این حیطه، از توان درک، یادگیری، تحلیل‌گری و تنوع دیدگاه‌ها برخوردارند.

دانش (Knowledge)

از این هوش به‌عنوان هوش ارثی یاد می‌شود. قسمت اعظم این هوش اکتسابی است و در اثر یادگیری‌های محیطی، آموزشگاهی و … به فرد انتقال می‌یابد. افراد با نمره بالا در این حیطه معمولاً افرادی با پشتکار و توانمند هستند که احتمالاً در یک محیط غنی رشد و پرورش پیدا کرده‌اند. این افراد با توجه به جزییات مسائل و توجه به محیط پیرامونی خود، توانسته‌اند اطلاعات زیادی را کسب کرده و با بهره‌گیری از آموخته‌هایشان، زندگی خود را ارتقا دهند.

استدلال کمی (Quantitative Reasoning)

در این حیطه، هوش ریاضی فرد مورد توجه واقع می‌شود. هوش ریاضی شامل استعداد فرد در ریاضیات و آموزش محیطی وی در این حیطه می‌باشد. همچنین مهارت حل مسئله، تفکر منطقی، توانایی مدیریت زمان، سازماندهی و برنامه‌ریزی را هم نشان می‌دهد. این حیطه توانایی کشف روابط، استفاده از فرمول‌های ریاضی، بهره‌گیری از تفکر نقاد و استفاده از تفکر خلاق در جهت حل مسائل را هم مورد سنجش قرار می‌دهد. افراد با هوش بالا در این حیطه توانایی بررسی همه جوانب و ابعاد یک کار را در کنار یکدیگر دارا می‌باشند.

پردازش دیداری – فضایی  (Visual-Spatial Reasoning)

جهت بررسی هوش هنری، خلاقیت، موقعیت‌یابی و جهت‌یابی، رفتارهای زیبایی‌شناسی، مهارت‌های حسی-حرکتی مناسب، کشف روابط فضایی و هندسی و … این هوش کاربرد بسیاری دارد. افرادی که تصویرسازی ذهنی خوبی دارند و به‌راحتی می‌توانند همه‌چیز را در ذهن خود تجسم کرده (قدرت تجسم قوی دارند) و سپس بر روی کاغذ یا بر زبان بیاورند، در این حیطه از عملکرد خوبی برخوردار می‌باشند، همچنین سرعت‌عمل بالایی نیز دارند. این حیطه توانایی سنجش استعداد ذاتی هنری یا آموزش‌های محیطی هنری در زمینه‌های کلامی و غیرکلامی را به‌خوبی داراست.

حافظه فعال (Working Memory)

حافظه فعال موتور جستجوی ذهن می باشد و مسئول حفظ اطلاعات آنی، دستکاری و استفاده از آن در تفکر است. این هوشبهر یک از عوامل اصلی در یادگیری آموزشگاهی می‌باشد و کمبود آن با مشکلاتی در یادگیری همراه است. بالا بودن ظرفیت حافظه فعال موجب فهم، ثبت، پردازش و درک بهتر عناصر زبانی و محیطی می‌شود. افراد با نمرات بالا در حافظه فعال در ‌یادگیری موسیقی می‌توانند موفق باشند.

در نهایت سنجش هوشبهرهای توضیح داده شده، چنین نیمرخی در اختیار ما قرار خواهد گرفت که با تاکید بر این نیمرخ تحلیل تست و شناسایی استعدادها صورت می‌گیرد. نیمرخ اول مربوط به تک تک خرده‌مقیاس‌هاست و همه 10 خرده‌مقیاس را شامل می‌شود و نیمرخ دوم نیز مربوط به هوشبهرهاست و همه 8 هوشبهر را در بر می‌گیرد.

 

 

اگر نیاز شما سازمانی یا شرکتی است روی لینک زیر کلیک کنید

منابع انسانی و سنجش سازمانی